Zakenman

ZAKENMAN

toneelspel, vrij naar de artikelen van Stijn Bronzwaer en Maarten Schinkel, over We Work, NRC Handelsblad 2 en 3 november 2019, katern VOORAAN E4 en E5.

Jacob Dekker

Personen

Poppe, import/export

Lerac, dataspecialist

TumTum, van TumTum kinderpartijtjes

Noholm, bankier

Sademan, procureur

scène 1

Poppe, Lerac, TumTum

Poppe Alweer een dag verspilt in het nutteloze bestaan van … Zakenman!

Lerac Ik heb vandaag de huur niet eens verdiend.

TumTum En ik gisteren en eergisteren niet.

Poppe Wat doe je dan de hele dag op die laptop van je?

TumTum Plaatjes kijken, nou goed.

Lerac Doe dat maar, dat is vermakelijk.

TumTum Mijn vermaak is geld verdienen, en ik heb al weken niet meer gelachen.

Poppe TumTum, ik moet nu toch echt in het stopcontact, want mijn batterij is zowat leeg.

Lerac Ik wil eerst even water koken, ik snak naar een bakkie koffie, ik ga anders onder zeil op mijn eigen site.

TumTum Ik heb het koud, mijn kacheltje moet er eerst even in.

Poppe Gisteren sloegen de stoppen door van dat kreng van je, en zaten we om vier uur des middags in het pikkedonker.

Lerac We doen iets niet goed.

Poppe Toch levert dit iemand geld op.

Lerac Als wij niks verdienen houdt dat vanzelf op.

Poppe Iemand die leeft van de wind, die alles om zich heen bewondert en zich nooit verveelt; die een ziel heeft vol verlangen, en een herinnering koestert aan de liefde en waar die de hele dag van zingt.

TumTum Die woont in een luchtkasteel.

Lerac Dat is niet denkbeeldig.

TumTum De aard van een luchtkasteel is dat het een denkbeeld is.

Lerac De aard van een verdienmodel is een denkbeeld, lieve TumTum, en kijk nu eens om je heen in ons luchtkasteel … verdomme nog-aan-toe: wij betalen de huur, we lijken wel een stelletje vrijwillige patiënten in een kuuroord voor tbc.

TumTum We zijn zelfstandigen zonder personeel die binnen willen lopen, op de een of andere manier; met vliegertouwen, met dasspelden, met vlakgommetjes – als er maar een order voor kan worden binnengehaald, je hoeft alleen maar te geloven in de handel, en het product is bijzaak.

Lerac Is dat zo? Ik dacht: de handel is onzichtbaar, het product hou je in je hand.

TumTum Je ziet het product alleen maar doordat je erin handelt, anders bestaat het niet, ook al is het zo groot als de Mount Everest – en die is groot! – je kunt het niet zien en niet aanraken.

Poppe Dit kantoor, waarin wij ons op één hoop hebben laten vegen, zie jij dat soms?

TumTum Liever niet; de vuile ruiten, het stof en het zaagsel in de hoeken, de prullenbakken vol met papier en stinkende sinaasappelschillen, de knipperende tl buis pal boven mijn bureau – en dan al dat geraas van al die computers, mijn god, wat vreet dat niet een stroom, op een dag!

Poppe Je ziet het, je ruikt het, het irriteert je, daarom kost het je geld.

TumTum Ik ben al aan het end, vanavond trek ik de stekker er voor het laatst uit.

Poppe Waarom nu niet meteen?

TumTum Ik wacht nog op bepaalde berichten.

Poppe Uit het hiernamaals, daar komt echt niets uit.

TumTum Als ik wegloop, zul je zien dat ik word gezocht.

Lerac Als je blijft zitten ben je onvindbaar.

Poppe Door wie worden wij nou gezocht?

Lerac We zoeken elkaar geeneens.

TumTum Moet ik dan orders van jullie krijgen?

Lerac Elkaar de bal toespelen, dat lijkt me wel wat.

TumTum Maar dat is strijdig met alles waarvoor wij hier staan.

Poppe Wij staan ergens voor?

TumTum Jij hebt het echt niet vandaag, hè!

Lerac Ik denk dat TumTum hier bedoelt dat we leven van de interactie op de moderne communicatiemiddelen, we zijn immers geen illegalen die in een kroeg onder tafel poen en opdrachten uitwisselen, alles wat we doen is transparant, want digitaal traceerbaar, en zodoende staan we met beide benen in de wereldmarkt, we zijn global players met onze laptop!

Lerac Ziedaar het luchtkasteel dat wij bewonen, zonder kost en inwoning te betalen.

TumTum De advertenties om in de zoekmachine bovenaan te staan kosten anders een kapitaal.

Poppe Dat is waar ook, en er komt nooit een reactie op.

Lerac Omdat wij het luchtkasteel dat we bewonen niet kunnen zien. Laat het nou eens tot je doordringen.

TumTum Ik kan toch niet voor een baas gaan werken, ik wil mijn eigen baas zijn.

Lerac Jouw baas, en trouwens ook de mijne, dat is de gladjakker die ons dit hondenhok verhuurt waar wij de godgeklaagde dag niks zitten te verdienen.

TumTum Maar je zei het net zelf: als wij niks verdienen houdt het vanzelf op.

Lerac Laten we daar eens over nadenken, want wie weet kunnen we het die gladjakker nadoen.

Poppe Ik begin je een beetje te begrijpen, Lerac, en ik geloof dat ik dit niet wil horen.

Lerac Jij wilt niks verdienen?

Poppe Ik wil een bult poen verdienen!

Lerac Kijk, zo ken ik je weer, maar jij vindt toch dat bepaald geld stinkt, nietwaar?

Poppe Het geld van de adel, het geld van de grootindustriëlen, het geld van de slavendrijvers, de drugsdealers, de dictators en de moordenaars, ja, dat geld stinkt, en wij zelfstandigen zonder personeel zijn de voorhoede van een nieuwe economie, van gelijke kansen, van eerlijke handel en vooruitgang voor iedereen, vandaar …

Lerac Vandaar dat je op het Internet opereert, het Internet dat door het Pentagon is ontwikkeld op kosten van de belastingbetaler; vandaar, dat je de wereld afstruint op zoek naar de goedkoopste producent en de best betalende afnemer?

Poppe Ik doorbreek die cyclus door dat nu juist niet te doen.

Lerac En niets te verdienen!

Poppe Dat is nog niet bewezen!

Lerac Het aflopen van je krediet zal je het bewijs leveren.

TumTum Jongens, rustig, we zijn ondernemers, wij maken geen ruzie, wij plegen overleg.

Lerac Het broeit al een tijdje in mijn gedachten, mijn hart is onrustig; onze toestand is penibel, we moeten onze normen en waarden heroverwegen.

Poppe Ik wil het inderdaad niet onder ogen zien, maar mijn centjes zijn schoon op, ik zit tot over mijn oren in de schulden.

TumTum Ho, wacht! Ik krijg een bericht.

Lerac Het zal toch niet.

Poppe Als de nood het hoogst is …

TumTum Het is van de bank. Mijn accountmanager, mevrouw Noholm, en het is geen goed nieuws.

Lerac Uw kredietwaardigheid is gelet op de meest recente bedrijfsresultaten onder druk komen te staan. Wij zouden hierover met u persoonlijk van gedachten willen wisselen.

Poppe Mevrouw Noholm, dat is een irritante tante.

TumTum Nou, ik zal dan maar gaan.

Lerac Wij gaan met je mee, wij moeten onze krachten bundelen tegenover die bloedzuigers.

Poppe Daar weet ik anders niks van.

Lerac Dan weet je het nu.

TumTum Je klinkt vastberaden, maar heb je een plan.

Lerac Voor mij is het ook nieuw, maar ik heb inderdaad een plan.

Scène 2

Poppe, Lerac, TumTum, Noholm

Noholm Mevrouw TumTum, van TumTum Kinderpartijtjes met van die enge Witte Clowns, op locatie of in theater, met of zonder catering – vreselijk lief – deskundig personeel bij oproep oproepbaar, plezier gegarandeerd. Maar niks geen opdrachten.

TumTum Er heeft toen een kind hersensvliesontsteking opgelopen nadat het een partijtje van TumTum had bezocht, en hoewel een verband niet is aangetoond ben ik sindsdien uit de gratie.

Noholm Meneer Poppe, van Poppe import/export, het charteren van cargo voor rijp fruit uit de Caraïben en Indonesië; goed initiatief, maar uw laatste cargo werd door de Indonesische autoriteiten in beslag genomen als bewijsmateriaal vanwege een door criminelen verbroken zegel.

Poppe Er wordt door mijn advocaat in Djakarta aan gewerkt.

Noholm Dat verheugt me. De zaak is in goede handen?

Poppe Ik heb er al drie maanden niets meer van gehoord.

Noholm Meneer Lerac, van Lerac Digitale dienstverlening en Websites; ziet er vaag uit.

Lerac Het speelt in op de gebrekkige kennis van computers en het Internet onder mensen die zich wat dat betreft schromelijk overschatten.

Noholm U overschat uzelf niet?

Lerac Het is bluf, mevrouw.

Noholm Uw bluf wordt niet algemeen beloond, helaas, er tuint integendeel geen mens in.

Mevrouw, heren, het ziet er beroerd uit. Ik zie geen resultaten, ik zei wel schulden, kosten en achterstallige dienstverlening.

Lerac Nu denk u natuurlijk dat wij uit hoofde van onze ambitie en liefde voor onze onderneming een krediet komen aanvragen.

Noholm Dat is een projectie.

Lerac De bankier verschaft kapitaal, wij ondernemers vermeerderen het.

Noholm Staat me wel iets van bij.

TumTum Maar dat doen we! Wij zijn gemotiveerd, ik bijvoorbeeld, ben van kindsbeen af aan verzot op kinderpartijtjes, ik beleef mijn derde en mijn vierde verjaardag opnieuw als ik de dreumesen en peuters zie, die hun handen en hun gezicht vol taart smeren en staan te schateren om de clown.

Poppe Wat dacht u, dat ik geen tranen in mijn ogen krijg als er mango's en papaya's liggen uitgestald bij de groenteman?

Lerac En ik, als ik een site bouw en die wordt aangeklikt, en er begint geld te vloeien tegen een stroom van diensten, dan sta ik te juichen, mevrouw, alsof Oranje de winnende goal maakt tegen de Bondsrepubliek Duitsland!

Noholm U houdt mij ook nog voor ongevoelig als het om kindertjes, exotisch fruit en de economie gaat,alsof ik moet worden overtuigd van het maatschappelijk belang van het een en ander, en van een goal in de laatste minuut waarop de spreekwoordelijke gevallenen juichend oprijzen uit het graf.

TumTum Laten we maar weggaan.

Poppe Met zulke mensen valt niet te praten.

Noholm Het is integendeel mensen zoals u met wie niet te praten valt, neemt u mij niet kwalijk, zeg, u begrijpt toch wel dat geld niet gratis is, daar is het nu eenmaal geld voor, en u hebt het slechts uitgegeven en niet verdiend – wat moet ik, als eenvoudige bankier, daarvan denken?

Lerac Mevrouw, ik heb nagedacht tijdens de lange en ledige uren die ik op mijn kantoor avondwaarts heb gesleept, uit loutere verveling heb ik het economisch nieuw gevolgd – ander nieuws is er zowat niet meer – en ik ben zodoende op de volgende gedachte gekomen.

Noholm Ik ben één en al oor.

Lerac Enerzijds zijn daar de ontelbaar miljarden oliedollars. Die worden niet uitgegeven aan het riool in Kinshasa, aan schoon drinkwater voor de burgers van Delhi, aan het bedijken van de kust van Bangla Desh.

Noholm God bewaar ons.

Lerac Anderzijds zijn daar de ondernemers massaal voor hun eigen begonnen, want ze hebben een laptop die een venster is op de wereldhandel.

Noholm Eigen baas, eigen werk is goud waard, stemt me tevreden.

Lerac Behalve dan dat de meeste van ons geen rooie cent verdienen.

Noholm Natuurlijke selectie, zegt men dan; hou me ten goede, dat is klinkklare nonsens, maar het gaat er nog steeds in als koek.

Lerac Nou, bij mij niet!

Noholm Brengt u het eens voor mij onder woorden, als het u belieft.

Lerac Het eigen werk dat goud waard is, moet worden gefaciliteerd. Wij zitten alleen al met zijn drietjes als kraakwachten in een kippenboet, te bakkeleien over het gebruik van het enige stopcontact; er is geeneens een koffiezetapparaat, de verwarming valt uit in de maand februari. Is het een wonder dat onze zaakjes niet renderen? Hoeveel vierkante meters kantoorruimte is er te veel opgeleverd? Wat kost dat per dag per vierkante meter als het leegstaat? Hoe lang staat het al leeg? Met stopcontacten, Internet aansluitingen, kantine en al! Het is een schande.

Noholm Dat woord zocht ik.

Lerac U moet daar iets aan doen. Wij zullen het bewijs leveren dat goed ingerichte en geoutilleerde gebouwen de investering meer dan waard zijn.

Noholm De investering?

Lerac Van het huren en of kopen van kantoorruimte die het waard is om te worden aangeboden aan ondernemend Nederland.

Noholm En u bent onze eerste huurder?

Lerac Ik ,en mijn goede vrienden hier. We zetten weinig om, maar we hebben een netwerk van mensen die in dezelfde barre omstandigheden hun werk moeten doen. Zij zullen toestromen, naar iedere locatie met uitstraling en stopcontacten.

Noholm Even tellen, hoeveel vliegen we daarmee in één klap kunnen slaan. Saoedische dollars worden afgetapt – cash flow. Het woord zegt het al.

Lerac Leegstand in kantorenland wordt ongedaan gemaakt.

Noholm Ondernemers kunnen inpluggen, koffie zetten, zich warmen in kantoren die er betrouwbaar uitzien – aan de buitenkant.

Lerac Zodat wij, armoedzaaiers en dagdieven, echte zakenmannen en – vrouwen worden.

Noholm De investering is voor het grootkapitaal, de winst is voor ons.

Lerac Ik geef toe, dat het een beetje de omgekeerde wereld is, maar als je even verder kijkt dan je neus lang is, zie je dat het grootkapitaal ook over de ruggen van anderen is verdiend.

Noholm U hebt nog ideologische veren op uw schouders uit uw schooltijd, meneer Lerac, maar vanaf heden bent u in de rui.

Lerac Als het eenmaal draait is het niet te stuiten.

Noholm Daar ben ik inderdaad bang voor.

Lerac Een bankier die bang is?

Noholm We staan er gekleurd op sinds we te groot zijn om te vallen, meneer Lerac, ons imago moet worden  opgepoetst.

Lerac Zeg: too big to fail, en: to get a boost!

Noholm Daarmee jaag ik iedereen tegen me in het harnas.

Lerac Eén kantoor, pand aan de Herengracht, om mee te beginnen.

Noholm Ik ga ervoor. Ik neem jullie huurschuld over, jullie krijgen een doorlopend krediet en nieuwe laptops. Saoedische dollars heb ik veel te veel.

Lerac Ik wist dat u zou gaan voor een goed doordacht plan.

Noholm Ik heb toch het gevoel dat ik mijn vingers brand aan water.

Lerac Zolang u ze maar niet in het stopcontact steekt. En, by the way, ik teken voor alles.

Scène 3

Poppe, Lerac, TumTum

Lerac Gezien hoe het moet?

Poppe Het duizelt me aan alle kanten.

TumTum Hoe lang zijn we hiermee gered?

Poppe Zijn we hiermee gered?

Lerac Onze kostje is gekocht, Tumtum, jij geeft voortaan voor je plezier kinderfeestjes, en jij, Poppe, importeert alleen maar papaya's om ze zelf op te peuzelen.

TumTum Wij willen zaken doen en eerlijk ons geld verdienen!

Lerac Ik doe zaken en ik verdien geen geld, en dat geldt voor jullie ook, maar nu hebben we een luchtkasteel voor ons eigen, aan de Herengracht. We gaan er nu naartoe om het in bezit te nemen.

Poppe Van de bank, het is bezit van de bank.

Lerac wij hebben het vruchtgebruik zonder de kosten. Snappen jullie dan helemaal niks?

TumTum Bedoelen ze dat, de docenten, als ze zeggen dat je het in de praktijk moet leren.

Lerac Gaan jullie mee, zijn jullie aan boord?

Poppe Kan ik weigeren?

Lerac Je kunt ergens of nergens kantoorpik worden, of in een magazijn gaan werken, of bij de reiniging, allemaal heel nuttig werk.

Poppe Mij niet gezien.

TumTum Ik organiseerde feestjes toch al voor mijn plezier.

Lerac We moeten zoveel mogelijk panden huren, kosten spelen geen rol, en de ruimte tegen bodemprijzen per uur aanbieden; de administratie besteden we uit aan een show in India, alles on line, is een makkie en kost zowat niks; we laten de kantoren onderhouden door een externe partij; we reserveren de beste locatie voor onszelf, kosten vrij, en we staan erop als echte zakenmensen!

Poppe En we lopen binnen.

TumTum Oh, de zorgen, het drukte me zo: kosten, geen inkomsten, ik kon er niet meer van slapen.

Lerac Dat is nu voor anderen.

TumTum Doe ik het nu een ander aan?

Lerac Ze kiezen zelf voor een bestaan als ondernemer, net als jij, alleen jij hebt succes, en als jij succes hebt dan neem je anderen mee, die weer anderen meenemen, het is een authentieke win-win wedloop.

Poppe Niets is voor niets.

Lerac Is het dan niets dat wij hier hebben geproduceerd?

Poppe Lege ruimte. Leegte. Niets.

Lerac Gevuld met hard werkende ondernemers die met ziel en zaligheid de economie draaiende houden.

Poppe Met geld dat wij niet hebben verdiend.

Lerac Geld dat voor ons is verdiend.

Poppe Jij hebt het opeens nogal hoog in je bol.

Lerac Maar ik ben ook heel sociaal, Poppe, want ik ga niet alleen, ik neem jullie mee.

Poppe Waarheen, als ik vragen mag?

Lerac Naar een zorgeloos bestaan.

Poppe En dat is?

Lerac De hele dag zingen over de liefde en met de vogeltjes, en doen alsof je leeft van de wind.

Poppe De wind die over de vuilnisbelt waait …

scène 4

Noholm, Sademan

Sademan Jong en lui, weten van toeten noch blazen, hebben het hoog in hun bol en willen leven van de wind. Interessant. Hebben wij kantoren, volgen wij deze trend of lopen we voorop?

Noholm Voorop, meneer Sademan, want onze portefeuille onroerend goed is overvol, het wordt tijd dat we er iets mee gaan doen.

Sademan Ik weet het niet, mevrouw Noholm, want het is wel een goed idee, maar we hebben het niet zelf bedacht, en dat stoort me.

Noholm We gaan doen alsof we het zelf hebben bedacht, dan hebben we de kip en het ei.

Sademan Een gouden ei?

Noholm Dat zal blijken als het is gelegd, en anders kunnen het opbakken.

Sademan Wat zijn het voor jongelui?

Noholm Een schattig meiske dat eigenlijk kleuterjuf had moeten worden; een lieve jongen die marktkoopman in koloniale waren had moeten worden, en een hondsvod die dope dealer had moeten worden.

Sademan Ze vormen één groep?

Noholm Het hondsvod neemt het voortouw, in het onderhavige geval, de anderen zijn nog onvoldoende gecorrumpeerd.

Sademan Stonden ze maar voor de klas, en op de markt, zat die ene maar in de bajes.

Noholm Het is nog niet te laat.

Sademan We laten ze een poosje van hun succes genieten, we bezorgen ze opdrachten zodat ze het te druk hebben om te zien wat er met ze gebeurt, namelijk dat ze tegen elkaar worden uitgespeeld.

Noholm De juf krijgt kinderpartijtjes; de koopman krijgt import monopolie op papaya's, en het hondsvod krijgt om het halve uur een godvergeten cyberaanval tot-ie een hartverzakking krijgt.

Sademan Geestig. We beginnen bij de kinderen van mijn nichtjes, dan kan ik haar met mijn eigen ogen zien; dan maak ik met de koopman een reisje naar Brazilië, en Interpol gaat achter het hondsvod aan, ik ken toevallig een dienstdoende officier hier te lande die dat wel eventjes voor mij wil regelen, kunnen we eens kijken wie er uit het goede hout is gesneden – waarschijnlijk het hondsvod, ik ben nu al dol op hem.

Noholm Laat nog maar eens iemand beweren dat bankieren zulk saai werk is.

Sademan We hebben een krediet bij de oliepompers?

Noholm Onbeperkt. Men vergelijkt het aantal oliedollars al met het aantal zandkorrels in de Arabische woestijn, en dat zijn er veel.

Sademan Van mijn part de Negev; het is gewoon erg veel. We gaan het vloeibaar maken. Zeg maar tegen ze dat we eerst de concurrentie kapot moeten maken voor we de prijs kunnen verhonderdvoudigen. Overdrijving, daar houden ze van.

Noholm Leren we ze nog kennen?

Sademan Ik hoop het niet, dat ze dollars hebben is al erg genoeg.

Scène 5

Sademan, TumTum

Sademan Wat een enig partijtje, juffrouw TumTum, een mens zou willen dat hij weer een kind was.

TumTum Ik ben het gebleven.

Sademan Ik wacht nog even op het aanbreken van mijn tweede jeugd, en ondertussen geniet ik van de lui die het verdommen om volwassen te worden.

TumTum Dat heb ik wel geprobeerd, meneer, maar de business neemt me te zeer in beslag, ik kom letterlijk om in het werk.

Sademan Je straalt, juffrouw TumTum, ik zie een jonge vrouw die met volle teugen geniet van wat ze teweegbrengt.

TumTum We hebben een move gemaakt, meneer, mijn vrienden en ik, naar een beter kantoor, en toen ging alles vanzelf.

Sademan Een move. Dat is jargon voor?

TumTum Een verandering van omgeving, naar een locatie met een betere uitstraling; het adres gaf ons een boost.

Sademan Een boost. Verklaar u nader.

TumTum Een stimulans, begrijpt u?

Sademan Jazeker, en het doet me plezier dat je je die verandering van omgeving ten nutte hebt gemaakt.

TumTum Dat is het niet, meneer, het ging gebeuren zonder dat ik er iets voor deed.

Sademan Behalve dan eventjes verhuizen, naar?

TumTum De Herengracht.

Sademan Voilá! Dat verandert weliswaar de dienstverlening niet, uw partijtjes waren al zalig, maar als ze door een chice dame worden georganiseerd worden ze in de beleving van de klanten opeens begerenswaardig.

TumTum Het is zo manipulatief, ik schaam me ervoor.

Sademan Als ik deze wereld begreep dan bent u de eerste die ik het uitleg, juffrouw TumTum, maar u bent een intelligente, welbespraakte jonge vrouw, misschien kunt u mij helpen.

TumTum Ik ben een dodelijk vermoeide zelfstandige zonder personeel; ik weet niet meer wat boven en onder is.

Sademan Laat mij u helpen, dan, want hier moet toch een verklaring voor zijn, zeg, wie kwam er op het idee te gaan verhuizen naar zo'n peperdure locatie, die met wat u aanbiedt in feite geen verband houdt.

TumTum We zaten te verpieteren en te vernikkelen in een doorgeblazen krothuis, de gedachte lag voor de hand.

Sademan Wie kreeg de gedachte?

TumTum Nou, ik denk, die rakker van een Lerac, maar het gebeurde tijdens ons gesprek, aan het einde van een lange, doodsaaie dag – zo'n dag, één keer in de week, zou ik wel weer eens willen hebben, en chips eten en Netflix kijken.

Sademan Dus de wens die bij jullie leefde werd in een soort brainstorm geopperd en spontaan nader uitgewerkt, zodat jullie wel tot actie moesten overgaan.

TumTum Brainstorm?

Sademan Met zijn allen door elkaar heen praten totdat een thema wordt gevonden, dat vervolgens in een zo chaotisch mogelijk overleg nader wordt uitgewerkt.

TumTum Ik wist niet dat het zo ingewikkeld was.

Sademan Het is een aloude beproefde methode om de krankzinnigste dingen te bedenken. Zoals het Internet.

TumTum Ik word er onderhand mesjogge van.

Sademan Dat komt omdat jullie de brainstorm nog niet tot de logische conclusie hebben voortgezet.

TumTum Daar hebben we verdomme geen tijd voor.

Sademan Jullie zijn de overstelpende hoeveelheid werk zelf blijven doen, en dat gaat ten koste van jullie gezondheid.

TumTum Maar ik wil het zo graag!

Sademan Je schroeft je prijs op, je neemt allen de exclusieve klusjes aan, en die doe je goed; de rest, besteed je uit, tegen een hoog tarief.

TumTum Nu helpt u mij, terwijl ik u moest helpen!

Sademan Voor wat hoort wat, en dit gesprek heeft me op de gedachte gebracht dat u bent geholpen toen u uzelf ging helpen; zo gaat dat bij Onze Lieve Heer ook, en ik zie in dat u toen u hulp zocht voor uw briljante plan, u werd geholpen om daar een succes van te maken.

TumTum Hebben we het dan niet zelf gedaan?

Sademan Het werk: ja, het verwerven ervan: nee.

TumTum Dus u begrijpt het heel goed, en u houdt zich een beetje voor den domme.

Sademan Juffrouw TumTum, u begint over manipulatie. Welnu, zouden wij dan niet worden gemanipuleerd, het is slechts een kwestie van accepteren, tot wederzijds voordeel.

TumTum U bent best een beetje eng, meneer.

Sademan Dat je het maar weet.

TumTum Wilt u mij intimideren?

Sademan Als het effe kan, voor je eigen bestwil. Want wat doen de anderen terwijl u zich uitslooft voor uw hobby?

TumTum Ze zijn hard aan het werk.

Sademan Dat had u gedacht! Ze zijn bezig panden te huren en op te kopen en de huur te vertienvoudigen, die u moet opbrengen met hard werken.

TumTum De huur is inderdaad astronomisch, maar daar heb ik wel wat voor.

Sademan Blijft u maar dom.

TumTum Dat zal vanaf heden steeds moeilijker worden.

Scène 6

Poppe, Sademan

Poppe Tjonge, dat ging nog eens soepel!

Sademan En dit is het door een crimineel verbroken zegel?

Poppe Ja, hahaha, een knipje in een lusje van het ijzerdraad naast het zegel. Dat kan iedereen hebben gedaan, inclusief de douaniers zelf.

Sademan Dat is het meest waarschijnlijk, want je moet je bril opzetten wil je dit knipje gewaar worden.

Poppe De hele partij vergoed, en netjes afgeleverd, ik sta er best een beetje van te kijken.

Sademan Heb je een koper?

Poppe Ik zou het naar Barendrecht brengen, maar ik heb het al verkocht aan een Rus die er een kapitaal voor heeft neergelegd.

Sademan Dat smaakt naar meer.

Poppe Zo'n oligarch in een limo, met zware jongens met poshka's onder hun jasje en lichte dames met niks aan onder hun burka's.

Sademan Daar moet je het van hebben, beste jongen.

Poppe De zware jongens maken me koud om niks en die wijven geven me de koude rillingen.

Sademan We gaan meer voor ze doen, we gaan wat van die bende halen in Zuid-Amerika.

Poppe Het gaat snel opeens.

Sademan Daar heb je aan gewerkt.

Poppe Ik heb helemaal niet gewerkt.

Sademan Je hebt als een paard gewerkt, en nu heb je een keer een doorslag.

Poppe Waarom haalt die tamme Rus het niet zelf op, hij heeft een paar mannetjes en een paar jets.

Sademan Dat weet hij zelf ook wel, je moet niet gaan doen alsof je het beter weet dan hij, dat is pas gevaarlijk.

Poppe Ik ben net James Bond.

Sademan Dat is beginnersgeluk, geniet ervan voordat het genot vanzelf sprekend wordt.

Poppe Met genot heeft het niets te maken, ik ben gewoon bang voor wat er gebeurt.

Sademan Zijn zij nou Hollanders? Zijn wij nou gestikt in onze eerste deal? Het gouvernement in Indië leefde van de accijns op opium! En dan moet jij je schamen voor een partijtje exotisch fruit dat je achterover hebt gedrukt?

Poppe Geeneens! Het is allemaal legaal.

Sademan Je maakt je zorgen om de moraal, Poppe, dat moet je een ander laten doen.

Poppe Toevallig ben ik zelf die ander, en ik ondervind de schande ervan aan den lijve.

Sademan Jij moet gewoon deals maken, fijn op en neer reizen, de mensen in de business leren kennen, de klanten paaien, zodat de producenten en de consumenten gaan geloven dat ze op jou zijn aangewezen.

Poppe Er is niets nieuws onder de zon, maar ik uitgerekend ik dit doen?

Sademan Als jij nou op de markt stond, achter je kraam, schreeuwen, lol trappen; hoofdrekenen, de klanten matsen, wat is dan het verschil met wat je nu doet?

Poppe Nou, niks.

Sademan Zelfde koopwaar, net zo gezellig, 's avonds kruip je tevreden in je nest.

Poppe Ik kruip niet tevreden in mijn nest.

Sademan Waarom is dat zo, Poppe, want zo kun je niet doorgaan.

Poppe We zijn toen naar de Herengracht gegaan. Foeilelijk pand. Verwaarloosd. Eindeloos verbouwd. Had van alles ingezeten. Alleen de gevel is nog uit de achttiende eeuw, niet eens heel oud, of zo. Zaten wel stopcontacten in, voor het kacheltje van TumTum en het koffiezetapparaat van Lerac en de batterijen voor de laptops. Verder was het nebbish.

Sademan Toch was dat de beslissende move naar klanten en omzet.

Poppe We zijn on line, het zal de klanten een worst wezen waar wij onze laptops inpluggen.

Sademan Kennelijk niet.

Poppe Oh jawel, want ze komen niet persoonlijk langs, in Djakarta, in Brazzaville en in Rio weten ze niet wat de Herengracht is, echt niet, dat is het niet, er zit wat achter.

Sademan Je wordt gemanipuleerd, denk je?

Poppe De markt is manipulatie, dat weet ik heel goed, want ik ben een gelovige en geen bekeerling, dus mijn vraag is: wie manipuleert mij?

Sademan Ga eens na, denk maar hardop; hoe ben je op de Herengracht gekomen?

Poppe Toen we nog zelfstandig waren, verdienden we geen rooie cent. Nu we bij de bank zitten, worden we schathemelrijk. Het ligt te zeer voor de hand, het is te faciel.

Sademan Is het dan zo'n ramp dat jullie worden gemaakt?

Poppe Het doet me verdriet, dat alles is gemaakt, dat er geen spontaniteit is, dat alles neerkomt op nepotisme en omkoperij, en manipulatie.

Sademan Het roept om nader onderzoek.

Poppe Sociologenwerk, inderdaad, maar daar zit ik niet in, ik ben maar het onderwerp van studie. Waarom word ik gemanipuleerd? Ik voel me onrein, een melaatse, ik draag een Kaïnsteken, en ik verdraag het niet. Neem dit van mij af, want ik ben moede het te dragen.

Scène 7

Sademan, Lerac

Lerac Zeg, wie ben jij, waar bemoei jij je mee?

Sademan Ik ben Sademan, ik informeer naar jullie vorderingen.

Lerac Waarom doe je dat?

Sademan Wij hebben goed geld van onze investeerders in jullie zaken zitten, wij willen weten hoe het rendeert.

Lerac Dan moet je niet bij mij zijn.

Sademan Rendeer je niet?

Lerac Het gaat niet om mij.

Sademan Een ondernemer die niet aan zichzelf denkt?

Lerac Een ondernemer die weet dat hij afhankelijk is van anderen.

Sademan Daar hebben we hem: de onzichtbare hand die alles bestiert.

Lerac Daar weet ik niets van! Ik voel alleen maar een hand die mij bij de keel heeft en me wurgt.

Sademan Wordt het succes je te veel?

Lerac Het succes is denkbeeldig, als het voor me wordt geregeld in plaats van te danken is aan mijn eigen werk.

Sademan De regeling heb je te danken aan je eigen werk.

Lerac Het is een verworden bende, want alleen Poppe en TumTum en ik worden schathemelrijk, de rest is er erger aan toe dan wij ooit waren.

Sademan Jij hebt het ze voorgedaan, zij zullen je volgen.

Lerac Net zolang tot de hele wereld is vol gepoot met betonnen champignonnen waar ondernemers als een kolonie termieten achter hun laptopjes zitten te vissen in dezelfde vijver waarin geen vis, geen wier zelfs geen modder meer zit om eruit te halen.

Sademan Maar ze betalen toch de huur.

Lerac Waarvan? Ja, waarvan betalen ze de huur?

Sademan Ze hebben er een baantje bij, ze steken asperges, ze zijn zaalwacht in het veilinghuis, ze lopen een paar krantenwijken, … , wat kan jou het schelen waar ze de huur vandaan halen?

Lerac En dan de oliedollars die in deze bodemloze put zijn gestort! Hoe kunnen die ooit worden terugverdiend?

Sademan Zijn het jouw dollars?

Lerac Het zijn dollars opgebracht door de westerse industrie, betaald aan Saoedi's die het investeren in nep-ondernemingen in het westen.

Sademan Dan zijn de dollars terug waar ze thuishoren.

Lerac Ik heb getekend voor een cynisch plot, en om me zoet te houden verdien ik opeens bakken geld, en jij gaat mij nu vertellen hoe dat kan!

Sademan Jullie succes is noodzakelijk om anderen te motiveren hun nek in dezelfde strop te steken.

Lerac Het gaat om mensen, jonge mensen, die dure studies hebben afgerond, tot over hun oren in de schulden zitten, een gezin willen stichten, die ergens moeten wonen, en 's nachts over de toekomst moeten dromen.

Sademan Ik ken ze. Ik bewonder ze.

Lerac Wie schept deze problemen voor ze?

Sademan Retorische vraag. Ik zal het je zeggen: dat doen ze zelf, wij faciliteren ze, en daardoor komen de jongelui met de meeste energie, de grofste en de brutaalste, de handigste bovenop te liggen en vooraan te lopen, want van hen gaat de vernieuwing uit, zij dragen onze welvaart, zij wijzen ons de weg.

Lerac Mij is geen weg gewezen, ik ben gewoon een kant opgeduwd, en hier ben ik: met een bult poen, terwijl het me aan alle kanten duizelt.

Sademan Je levert toch zeker waar voor je geld.

Lerac Ach, welnee, ik kan amper een stekker in een stopcontact steken, ik heb alleen mijn naam mee en een paar zwaar onderbetaalde nerds met een tijdelijk contract die het werk voor me doen.

Sademan Zo moet het. Het bewijs is je vette bankrekening.

Lerac We praten langs elkaar heen. Ik zeg je: hiervoor ben ik er niet aan begonnen. Jij zegt: hogere individuen zijn het doel van deze cultuur. Ik heb het ook weleens ergens gelezen: de wil tot de macht, en dat soort fascistische fantasietjes waaraan deze planeet wordt opgeofferd. En ik zeg: er blijft niemand achter, we gaan naar een open en standen-loze maatschappij, waarin wij ondernemers elkaar als zelfstandigen ontmoeten en samenwerken aan het redden van onze planeet.

Sademan Je hebt de jeugdliteratuur goed verwerkt, dat is mooi, want binnen afzienbare tijd zul je inzien dat het gaat om het hogere individu, niet meer zoals voorheen door geboorte geschapen, maar uit eigen kracht en uit zichzelf.

Lerac Dan was hoge geboorte een zuiverder criterium, daar kon tenminste geen mens wat aan doen.

Sademan Jij denkt misschien dat je onmisbaar bent in deze zaak?

Lerac Dat denk ik heus niet, maar ik laat me ook niet intimideren door een kapitalist meer of minder, zoals jij, een individu zonder illusies, en die dus per definitie niet hoger kan zijn.

Sademan Het succes stijgt mensen naar het hoofd, maar jij bent blijven denken, dat waardeer ik.

Lerac Voor waardering uit jouw mond ben ik ongevoelig, zij het allergisch.

Sademan Ik zal rapport uitbrengen, en jou daarin ten zeerste prijzen.

Lerac Zoals gesneuvelde soldaten door de generaal worden geprezen, en de overlevenden in rang worden verlaagd.

Scène 8

Noholm, Sademan

Noholm Oké dan, Poppe en TumTum hebben het te druk om te begrijpen wat er gebeurt, maar die Lerac is uit het goede hout gesneden, want hij laat zijn werk door anderen doen.

Sademan Maar hij is behept met van die akelige idealen, over het milieu …

Noholm Global warming.

Sademan Daar loopt hij warm voor, en hij ziet met lede ogen aan dat zijn soortgenoten niks verdienen, onverzekerd rondlopen, geen pensioen opbouwen en dat is juist door zijn succes acuut geworden.

Noholm Hij heeft tijd om te lezen en om na te denken, Sademan, het is een gevaar dat ons bedreigt; mensen met verstand van zaken zijn de luis in de pels van de vooruitgang.

Sademan Ik kan me die houding maar zo moeilijk voorstellen.

Noholm Daarom hoeven we het nog niet te missen. Wij zijn geroepen er iets aan te doen, voordat hij zich gaat organiseren.

Sademan Wat dat betreft zitten ze allemaal al in ons kamp, want ze willen zelfstandig zijn, op eigen benen staan, ze idealiseren concurrentie en ze verachten solidariteit waar je contributie voor moet betalen.

Noholm Zo wordt het nooit wat met ze, maar we zullen toch preventieve maatregelen moeten nemen. Jij gaat op die twee sukkels af, ik laat Lerac op kantoor komen. Die jongelui van tegenwoordig zegt vandaag A en morgen B, en ze vinden steeds dat ze volkomen gelijk hebben.

Sademan Hij is anders nogal stellig.

Noholm Des te zwakker is zijn overtuiging.

Scène 9

Sademan. TumTum, Poppe

Poppe Sorry, jongens, ik heb een jetlag van hier tot Tokyo en ik weet niet meer wat boven en onder is.

Sademan Rustig maar, het is etenstijd, neem een glaasje chablis, ik trakteer op een etentje, en jij bent in no time weer het heertje.

TumTum Ik moet even dit telefoontje aannemen, begin maar zonder mij.

Poppe Ik heb toch een deal gemaakt, ik kon mijn ogen niet geloven. Een partij mango's, Zuid-Amerika, had ik voor een habbekrats op de kop getikt, dat moet door het Panamakanaal. Dus ik bel een vriendje daar bij de sluizen, en ik zeg: 'Zie je die boot?' Hij zegt: 'die boot zie ik.'  Ik zeg: 'Kijk er goed naar, kijk er de komende twee maanden naar.' Dus die boot komt niet door het Panamakanaal. Ondertussen stijgt de prijs. Maar ik heb alle mango's in Midden-Amerika opgekocht, en die in de boot voor de sluis liggen te verrotten. Wat een dag!

Sademan En iedereen in Noord, Zuid en Midden-Amerika heeft zijn mango's verkocht?

Poppe Voor zowat niks, dat zeg ik er eerlijkheidshalve bij.

Sademan Mijn beste Poppe, ik dacht dat jij hier zo'n moeite mee had.

Poppe Het gaat met me aan de haal.

Sademan Maar je hebt de markt bespeeld, je hebt de prijs bepaald, door je overzicht en je connecties, je gaat me toch niet nog eens vertellen dat je dat niet zo hebt gewild.

Poppe Ik heb bloed aan mijn handen.

Sademan Ik zie niks, Poppe.

Poppe Boertjes. Grote gezinnen. Tuinderijen. Dag in dag uit hard werken. Verstand van zaken. Goede wil. Een geweer in hun rug en opschieten een beetje. Corruptie tot in de laagste regionen. Doodseskaders. Ontwrichting. En zo kan ik nog uren doorgaan.

Sademan Je vergeet landbouwgif, waardoor er zoveel meer miskramen zijn, vroeggeboorten en mismaakte kindertjes.

Poppe Ik weet het maar al te goed.

Sademan Dus jij leest en jij denkt.

Poppe Ik kijk om me heen, ik weet het uit de eerste hand.

Sademan Je hebt natuurlijk gelijk.

TumTum Sorry, ik ben er weer. Waar heeft hij natuurlijk gelijk mee?

Sademan Dat zijn bedrijfsresultaat over de ruggen van duizenden bezitslozen wordt behaald.

TumTum We hebben het er elke dag over.

Sademan Maar jij maakt toch kindertjes gelukkig!

TumTum Ik maak rijke kindertjes gelukkig.

Sademan Kinderen amuseren zich toch wel, met een bal of met propjes papier, daar zijn ze kinderen voor.

TumTum Ik kan die bekakte hufters niet mee luchten, en die verwende krengen amuseren zich letterlijk nergens meer mee, ze zijn blasé. Een bezoekje aan een kasteel, een theatershow, zelfs patat met mayonaise versmaden ze, een goochelaar wordt in zijn gezicht uitgelachen. Laatst wilden er een stelletje achtjarigen naar een peepshow.  Misschien moet ik een aanslag of een bankoverval organiseren, of een uitstapje naar Saoedi Arabië om een openbare executie bij te wonen.

Sademan Geef pro deo een feestje in een achterstandswijk, gewoon, om weer eens te weten voor wie je het doet.

TumTum Dat zou mijn reputatie schaden, als ik iets voor niets doe gaat de prijs omlaag, en voor minder ga ik echt niet meer door de hel.

Sademan Jullie hebben dit gewenst, maar het hebben van de zaak is het einde van het vermaak, en jullie zijn toe aan een morele herbewapening.

Poppe Mooie term.

Sademan Heb ik niet van mezelf, het is een zeer oude kreet – er is nooit iets van terechtgekomen. Maar dit is een nieuwe wereld, die wereldwijd is, en die schreeuwt om solidariteit, van jullie jonge ondernemers, die door de vorige generaties in deze positie is gebracht, een positie van verdeeldheid onderling, tegen elkaar uitgespeeld zodat jullie gedwongen zijn dingen te doen die tegen jullie natuur indruisen.

Poppe Sorry, ik ben te moe om dit heel precies te volgen.

TumTum Kort en bondig, aub.

Sademan Sluit je aan, kies een voorganger, wordt een klasse voor zich.

Poppe Klinkt onprettig links.

TumTum Daar hebben wij toch geen tijd voor.

Sademan Betaal de voorganger voor zijn diensten, net als een ceo, stuur hem erop af, een ondernemer in de politieke economie.

Poppe Dat klinkt alweer beter.

TumTum Waar is Lerac?

Sademan Grappig dat je zijn naam laat vallen. Jullie moeten vrijaf nemen van jullie drukke werkzaamheden en met hem aan tafel gaan zitten.

Poppe Hij is nooit meer op kantoor.

TumTum Er zijn wat lui met opdrachten van hem bezig, dat weet ik wel.

Sademan Ik weet zeker dat hij jullie zoekt, op dit eigenste moment zelfs.

Scène 10

Lerac, Noholm

Noholm Er is natuurlijk een grens; de Saoedi's  zullen niet eeuwig voor gekke Henkie willen spelen.

Lerac Wordt er dan niks verdiend?

Noholm Niet door de investeerders.

Lerac Wat zijn de verliezen?

Noholm Precies weet ik het niet, daar praat men niet graag over, maar ik denk dat het ruwweg om tweehonderd duizend euro per uur gaat.

Lerac Hoe kan dat nou?

Noholm Het is relatief niet zoveel geld, al is het ook weer geen monopolie geld.

Lerac Niet zoveel geld? Daarmee kunnen hele staten in een paar dagen hun schuld afbetalen.

Noholm Heeft de Centraal Afrikaanse Republiek een kantoor met waterleiding en een stopcontact?

Lerac Waarom hebben ze dat niet! Omdat wij het van de CAR hebben gestolen. Daarom niet.

Noholm Jij gaat naar de CAR toe, en je zet er een kantoor neer?

Lerac Dat zou ik wel moeten doen.

Noholm Dan zul je met de verschillende warlords, met het IMF, de Wereldbank en de WHO eerst een lucratieve deal moeten sluiten, want dat gaat niet zo een twee drie.

Lerac Dat weet ik ook wel, maar als er wordt gepraat, wordt er niet geschoten – en dat is een begin, en het IMF en de Wereldbank zijn staatsvijand nummer één, die verhinderen elke verandering ten goede, want mijn kantoor in de CAR zou moeten worden geprivatiseerd.

Noholm Jouw kantoor aan de Herengracht is publiek eigendom?

Lerac Nee, het is in private handen.

Noholm In de CAR is de zaak helemaal niet zo anders geregeld dan hier, in de beschaafde wereld, beste jongen, waar bemoeien wij ons mee?

Lerac We bemoeien ons alleen met de CAR zodat het blijft wat het is: het op één na armste land van de wereld.

Noholm Moeten wij ons dan schamen voor onze rijkdom, die met veel pijn en moeite door onze ouders is opgebouwd?

Lerac Met hun weergaloze agressie, ja, met de pijn en de arbeid van arme mensen.

Noholm Iedereen werkt eraan mee, iedereen profiteert.

Lerac Dat zijn praatjes voor de vaak, mevrouw, want ik zie er een paar profiteren en een heleboel creperen.

Noholm Wat ga jij doen, in plaats van geld verdienen en praatjes maken? Kom jij nog eens in actie? Neem het voortouw, verenig de verdoolde schapen en maak er een roedel leeuwen van!

Lerac Waar moet ik beginnen?

Noholm Op je eigen verdomde kantoor.

Lerac Waar per uur tweehonderd duizend euro door de gootsteen wordt gespoeld.

Noholm Waar de potentie van de jeugd zit, de hoop van de samenleving op een financieel zekere toekomst.

Lerac Ik ben niet geroepen.

Noholm Zij roepen je, ze staan aan jouw kant, ze hebben hetzelfde belang, zij zien het alleen niet zoals jij het wel ziet, ze vragen je: ga voorop in de strijd.

Lerac Waar strijd ik dan tegen?

Noholm De vraag is: waar strijd je voor?

Lerac Voor, eh, de beste faciliteiten om iedereen zoveel mogelijk geld te laten verdienen.

Noholm Daarmee waren we begonnen, daar komen we op uit.

Lerac Is het zo plat?

Noholm Zie het onder ogen, er is geen andere manier.

Lerac Er moet een eind aan worden gemaakt, voordat iedereen zijn geld terug wil hebben.

Noholm Dat hebben we toch niet, dus maak jhe er geen zorgen om.

Lerac Dan ben ik weer failliet.

Noholm Is niks geen schande, daar wordt een ondernemer menselijk van.

Lerac Ik wil menselijk zijn?

Noholm Welnee, je wilt schathemelrijk zijn, en daarom laat je je afkopen.

Lerac Als er zoveel verlies wordt geleden?

Noholm Hoe hoger de verliezen, hoe interessanter de afkoopsom, want er is haast geboden.

Lerac Hoeveel interessanter?

Noholm Een slordige één komma zeven miljard, als je je aandelen verkoopt.

Lerac Laten we dat dan meteen maar doen.

Noholm Goed denkwerk!

Lerac Dan is er nog kapitaal uit de boedel gered dat vloeibaar kan worden gemaakt.

Noholm Je hebt al een plannetje?

Lerac We gaan terug naar de gekraakte loods met zonder stopcontact, ik laat het opknappen, we beginnen van voren af aan, maar nu met een gezonde financiële basis.

Noholm Zo kan ik je weer.

Scène 11

Poppe, TumTum, Lerac

Poppe Wat flik jij nou!

TumTum Je positie te gelde maken, je idealen verpatsen!

Poppe Ik ben doodziek van je, gewoon doodziek!

TumTum Je kiepert een paar duizend mensen de straat op, voor je poen: zo ken ik je niet!

Lerac Doe nou eens effe rustig, zeg, ik kan het niet helpen dat de waarde van de onderneming in een paar dagen is gehalveerd, een beursgang zit er nu even niet in.

Poppe Omdat het van meet af aan gebakken lucht was.

TumTum Een godvergeten luchtkasteel.

Poppe De hete lucht loopt eruit.

TumTum En de boedel stort met een razende scheet in elkaar

Lerac Jullie zijn niet redelijk.

Poppe Een redelijke één komma zeven miljard, zeker.

Lerac Dat is geen officieel cijfer, het is voor belasting.

Poppe Zit geen belasting op.

TumTum Je hebt het bekokstooft met die ellendige bankier.

Lerac Ik had een constructief gesprek met mijn financieel adviseur.

Poppe Je hebt je eigen laten inpakken.

Lerac Jullie hebben ook een gesprek gevoerd, vast heel constructief, over wat er moet gebeuren, nou, ik heb wat gedaan, want de constructie deugt niet, en jullie moeten eieren voor je geld kiezen.

TumTum Er gaat een onderneming de mist in, talloze slachtoffers, niks aan de hand, miljarden schade aangericht, we plunderen de inboedel en we beginnen ergens anders doodleuk opnieuw?

Poppe Jij moet niet denken dat wij niet hebben begrepen wat jij aan het doen bent.

Lerac Ik geef anders niet niks op, wisten jullie dat? Ik was een poosje geleden op weg om de dikste miljardair ter wereld te worden, en kijk nou eens wat ik er helemaal aan over hou?

TumTum De reputatie van een kleine crimineel die de schoenen van de bankier mag poetsen.

Poppe Terwijl de poetsvrouwen met de nul uren contracten werkeloos en zonder uitkering over straat zwerven.

TumTum Wat let me of ik sla je op je sodemieter.

Poppe Bloedzuiger! Moge alles wat het leven zoet maakt je bitter smaken als gal.

Lerac Jullie hebben ondertussen slecht geboerd? Jullie hebben collectief op een houtje gebeten?

TumTum Ik heb gewerkt als een paard.

Poppe Ik heb de handel van binnenuit leren kennen.

Lerac Ik wil dus van jullie geen klachten horen, want ik heb dat wel eventjes mogelijk gemaakt.

TumTum We zijn meegelift op de hooiwagen op weg naar de hel.

Poppe Die lui, die financiers, die hebben voor al die orders gezorgd, want zij hebben het netwerk waar wij niet in kunnen komen.

TumTum Omdat het versleuteld is.

Poppe En alleen wordt geopenbaard als het hun wat oplevert.

Lerac Het heeft ze niets opgeleverd. Er zijn een paar miljard euro's  in een bodemloos gat gedumpt, en dat wordt ons kwalijk genomen.

TumTum Zo kwalijk dat jij nu miljardair bent.

Lerac Dat ik een mislukte zakenman ben.

Poppe Schei toch uit. De één komma zeven miljard had je eerst niet en nu wel. Ik zou weleens willen weten hoe hoog de winst oploopt als je een mislukte pudding bent.

TumTum Of als je dit met opzet doet.

Lerac De volgende keer doe ik het met opzet.

TumTum Dan heb je hier niets van geleerd.

Lerac Moet ik mijn poet soms weggeven? Wie komt er in aanmerking? Nou, wie?

TumTum We hadden een onderneming, die was voor iedereen, nu heb je één komma zeven miljard, daar kun je een tweede divisie club mee kopen, en dat is dat.

Poppe De onderneming was groot, daarmee hadden we iets kunnen bereiken; het vermeerderen van het vermeerderde oliekapitaal, dat vloeit naar iedereen die meedoet en verantwoordelijkheid kent, en nu hebben we een failliete boedel die explodeerde en implodeerde.

TumTum En de ratten hebben de kas leeggehaald, waar trouwens nog maar weinig in zat.

Poppe Jij gaat mij niet wijsmaken dat jij er niet precies zo ver denkt.

Lerac Zaten we nog maar in een kraakpand, met één stopcontact en een lekkende wc, te wachten op een opdracht: dat willen jullie?

TumTum We zijn in de fuik gezwommen en nu kunnen we niet vooruit en niet achteruit.

Lerac Er schiet voor jullie genoeg over. Tumtum, voor jou een kinderdagverblijf uit de grond stampen, zo eentje waar de zorgzame ouders met de kerstdagen hun kindertjes kunnen dumpen. Voor jou, Poppe, een marktkraam op te zetten en bij slecht weer mango's en papaya's uitventen.

Poppe Je mag het houden, er kleeft bloed en olie aan die poen van jou.

TumTum Misschien stinkt het niet als het op de bank staat, maar het riekt ten hemel.

Lerac Jullie leven in een sprookjeswereld waar kindertjes in de zandbak spelen en elkaar niet met hun schepjes meppen, en waar eerlijke kooplieden op de markt staan te schreeuwen dat dit geen eten meer is, maar gewon vreeee-se-lijk lekker.

TumTum Jazeker wel, een wereld waarin wensen dat je één komma zeven miljard cadeau krijgt ook echt helpt.

Poppe Een wereld waarin de sneeuwwitte feeën het dividenden, bonussen, snoepreisjes, dinertjes met blote dames en douceurtjes laten regenen, en de vader des huizes elke avond voorleest uit de beursnoteringen.

Lerac Jullie zijn zakenlui van niks, want jullie doen alsof jullie een geweten en een moraal hebben, maar dat komt jullie slechts van pas als jullie een succesvolle rakker een beetje staan af te zeiken.

Poppe We dringen niet tot hem door.

TumTum We kunnen net zo goed tegen de muur praten.

Lerac Oké, ik hoor er niet meer bij.

Poppe Je bent zelf vertrokken.

Lerac Ik heb jullie niet nodig.

TumTum Daar vergis je je in, het is namelijk geen éénrichtingsverkeer, wij hebben jou wel nodig.

Lerac Waarvoor dan? Zeg maar niks. De illusie van solidariteit, het sentiment van er niet alleen voor te staan. Wat ben ik er wijzer van geworden? Dat mijn beste vrienden van me zijn vervreemd. Ondernemen is geen zaak voor vrienden. Je moet nooit iets met vrienden doen; geen Europa-cup winnen, geen show opvoeren, geen miljardair worden, dat doe je allemaal in je eentje.

Scène 12

Lerac, Noholm

Noholm Ze hebben het je lastig gemaakt?

Lerac Het viel me niet tegen.

Noholm Ze hebben je geconfronteerd met je falen?

Lerac Dat deden ze, maar dat wist ik natuurlijk zelf allang.

Noholm Ze hebben met je gebroken?

Lerac Ik brak met hunnie.

Noholm Hoe is het op kantoor?

Lerac Ik werk thuis.

Noholm Je werkt?

Lerac Nou, nee, ik kijk filmpjes op You tube.

Noholm Dat is heel leerzaam, hoor ik.

Lerac Enorm. Ik heb geleerd hoe ik cilindersloten moet verwisselen. Hoe ik de wasmachine moet leegpompen. Hoe ik een meervoudig orgasme kan krijgen. Hoe ik mijn zwarte geld kan witwassen. En Oost-Europese hoeren kleden zich voor me uit, en dan maak ik een paar euro over, of andersom.

Noholm Je hebt geen inspiratie opgedaan om aan de weg te timmeren?

Lerac Ik ben uitgerangeerd. Ik ben op mijn vijfentwintigste met pensioen gegaan.

Noholm Heel wat lui zouden ervoor tekenen.

Lerac Die weten dan niet waarvoor ze tekenen.

Noholm Dat is kranig gesproken, en je kunt het zeggen uit loutere en bittere ondervinding.

Lerac Ik mis mijn vrienden. Ik kan ze niet meer onder ogen komen. Het zal niet eens helpen als ik de poen aan de daklozen schenk, of aan de regering, of aan het rode Kruis.

Noholm Doe dat in vredesnaam niet!

Lerac Ze zullen me nooit meer geloven.

Noholm Ze hebben gelijk, helaas, maar je weet tenminste wat je aan ze hebt.

Lerac Ik stond er niet bij stil. Ik koos eieren voor mijn geld, het was ook heel veel geld, hoewel, geen schijntje van wat ik in gedachten had, maar toch: een bult poen, en dat zou mij in hun ogen rechtvaardigen, maar niks hoor, ze hadden liever gezien dat ik er schulden aan had overgehouden.

Noholm Er zijn er al genoeg die hier schulden aan hebben overgehouden, waarom moet ook jij nog je financiële graf graven?

Lerac Het zijn de rationalisaties waarmee ik mij niet meer in slaap kan sussen, integendeel, ze houden me wakker tot de morgenstond. Als ik die poen niet pak, pakt een ander het. Als het je in de schoot wordt geworpen, ben je een ondankbare hond als je het laat liggen. Als je de hele poet niet kunt krijgen, neem dan maar wat er over schiet, en maak als de gesmeerde bliksem dat je wegkomt. Ik ken er inmiddels honderden, maar het wereldbeeld kantelt niet. Er is geen lol meer aan.

Noholm Dat getob en dat gejeremieer lost niets op. Jij hebt behoefte aan verandering van omgeving, aan frisse lucht, aan nieuwe mensen, nieuwe vrienden. Wat geweest is, is geweest, er kleeft wat onfrisse nostalgie aan, die moet je van je af zetten. Een depressieve miljardair is een droevige miljardair.

Lerac Ik wil niet meer ondernemen.

Noholm God bewaar ons! Ondernemen dat is voor btw plichtigen. Je moet een zakenman worden, die anderen laat ondernemen: de staat of particulieren, dat maakt niet uit, als de kosten maar voor de anderen en de opbrengsten voor jou zijn.

Lerac Dat heb ik toch al gedaan!

Noholm Peanuts. Beste Lerac, waarmee je allereerst hebt bewezen dat je uit het goede hout bent gesneden.

Lerac Dat ik over lijken ben gegaan, en dat er vandaar geen weg terug is?

Noholm Je wijdingsrite, noem het maar zo, dat gaat weleens tegen wil en dank, maar je zult inzien dat je tenslotte niet anders had gekund.

Lerac Een wereld zonder illusie, dat zeiden Poppe en TumTum ook al.

Noholm Ze hebben een puntje, want ze zijn verbitterd, maar ze hebben geen slordige één komma zeven miljard; jij bent ook verbitterd, maar je hebt die één komma zeven miljard wel, ziedaar, het hele verschil.

Lerac Wat hebt u voor me?

Noholm We hebben nog wat onroerend goed overgehouden uit de failliete boedel, dat moet voor een leuk prijsje van de hand worden gedaan.

Lerac De kantoren? De onroerend goed markt is booming.

Noholm Maak er wat moois van, je hoort erbij jongen, van harte welkom.

Scène 13

Sademan, Poppe, TumTum

Poppe Het kantoor is verpatst?

Sademan Voor het driedubbele van de waarde.

TumTum Er wordt een hotel van gemaakt?

Sademan Ja, moeten wij de woningnood soms oplossen? Dat zou de prijs maar drukken.

Poppe Dan trek ik de stekker eruit, het begint hier toch een beetje te stinken.

TumTum Laten we dit smerige zaakje aan de grote klok hangen; laten we dit plot eens uit de doeken doen, tot lering ende vermaakt van alle luitjes die nu op de business school zitten te popelen om zich te laten ringeloren.

Sademan Netjes op papier zetten, bedoel je, zonder een schuldige aan te wijzen, de alledaagse praktijk uit de eerste hand.

TumTum Er zal een rilling door het land gaan.

Sademan Verfrissend.

Poppe Ach, dat haalt allemaal niks uit. Houd de dief, roept de dief die is betrapt met zijn hand in het damestasje en zo gaat hij er met de buit vandoor.

Sademan De buit. Hoe zit het daarmee?

Poppe Lerac is uitgekocht, hij tekende overal voor, wij durfden dat toen niet en zijn handtekening is één komma zeven miljard waard.

Sademan Je verantwoordelijkheid nemen is wat waard in deze wereld.

Poppe Ik hoop dat hij blij is.

Sademan Naar verluidt is hij dat niet.

Poppe Niet blij, met één komma zeven miljard?

Sademan Er hing een prijskaartje aan, en hij had het veelvoudige willen pakken; hij is zijn vrienden van het eerste uur kwijt, en hij is een mislukte ondernemer.

TumTum Ik heb geen gevoel voor hem.

Sademan Hij zint op een manier om zich te rechtvaardigen, tegenover jullie.

TumTum Vanuit Biaritz, vanaf zijn jacht in de golf van Monaco, een glaasje Chablis in zijn hand en drie naakte wijven om hem heen.

Poppe Dat lijkt mij wel wat.

Sademan Wie niet? Maar het zijn slechts uiterlijke omstandigheden, het zegt niets over het innerlijk van een mens.

TumTum Het innerlijk is dialectisch veruiterlijkt, en het is verstrooid in de sirocco.

Sademan Oké, die is anders gelopen dan jullie hadden gedacht, wat dan nog? Vriendschap is als liefde, het is niet eeuwig. Business is eeuwig, want we moeten leven. De ene keer gaan we de mist in, de volgende keer slaan we onze slag.

TumTum Dit wil ik niet meer.

Sademan Jullie moeten het tekenen niet aan een ander overlaten. Jullie moeten het werk niet zelf doen.

Poppe Ja, nou weet ik het wel.

Sademan Jij wilt liever in weer en wind op de markt staan te kleumen voor een paar honderdjes omzet en met de feestdagen een beetje meer?

Poppe Dat is precies wat ik ga doen.

Sademan Dan zul je zelf moeten werken voor je klandizie, wij zullen je geen klanten meer bezorgen.

Poppe Die mag je houden, ik vreet wel van de straat.

Sademan Jij vreet wel van de uitbuiting van de arrebeiders in de bananenrepubliekjes, van de Poolse aspergestekers die je niet als mensen hoeft te behandelen, en de mbo-er die een bijbaantje heeft op zaterdag en je 3,25 per uur betaalt? Jij wou mij vertellen dat er een kwalitatief verschil is tussen de zwendel waar je nu in zit en de klanten rotzooi in hun maag splitsen op de markt? Of ben je zo'n misselijk makende, politiek correcte rakker in een stoffig klettervest die zijn waar uit de plastic zakken over kiepert in rustieke houten kratjes en daarom het vijfvoudige kan vragen voor de spinazie? En btw afdragen en inkomstenbelasting betalen, die wordt uitgedeeld aan corrupte bankiers en de KLM die te groot zijn om te vallen?

Poppe Eén gek kan meer vragen dan tien wijzen kunnen beantwoorden, maar dat maakt de gek nog niet verstandig en de wijzen niet gek.

Sademan Je hebt een grote mond, nu wel, maar aanstonds zul je wel een toontje lager zingen.

Poppe Ik dacht inderdaad dat me niets kon gebeuren, maar mijn administratie is niet op orde en ik moet dubbele belastingen verrekenen en dat heb ik toen ietsje te veel naar eigen goeddunken geregeld, en ik heb een navordering plus boete opgelegd gekregen die me drie keer mijn vermogen kost.

Sademan Je zou haast gaan denken dat de Belastingdienst nog ergens goed voor is.

TumTum U hebt ons hier in gepraat, wij moesten vooruit, onze kansen pakken en kijk nou eens, hij heeft amper te eten.

Sademan Ik stimuleerde jullie, jullie hebben links en rechts wat gegraaid, maar jullie hebben toch de boot gemist. Hoe is dat mijn schuld? Jullie wilden zelfstandig, onafhankelijk en eigen baas zijn, maar er kan er maar één de baas zijn en dat is de baas die de baas al was en zal zijn als jullie allang het veld hebben geruimd.

TumTum Als ik u zo hoor, doet het u werelden van genoegen om de verliezers op hoon en sarcasme te trakteren.

Sademan Integendeel, ik geef lucht aan mijn teleurstelling, want ik heb met lede ogen moeten aanzien dat de jonge mensen met hun hooggestemde idealen worden gecorrumpeerd en maatschappelijk en financieel gebroken.

TumTum Bespeur ik hier een persoonlijke noot?

Sademan Ik ben geen haar beter, als je dat soms bedoelt.

TumTum Dat bedoel ik, u bent gestuurd om ons te intimideren.

Sademan Bewust te maken van de nood waarin jullie verkeren. Ik ken het uit eigen ervaring en de nood van binnenuit.

TumTum Fijn. Wat gaan we doen? Ik bent allang gedesillusioneerd en kapot gemaakt, waarom laat u zich sturen om ons dat lesje ook nog eens te leren?

Sademan Ik zeg: maak dat je wegkomt. Zoek het geluk in je vriend, in je vriendin, in je kind, bij je eigen thuis – en bouw een pensioen op, laat de drank en de dope staan.

TumTum Dat hebt u gedaan?

Sademan Ik ben gescheiden van tafel en bed, ik zie mijn dochter op haar verjaardag, mijn zoon nooit, en in verband met mijn leeftijd ben ik een trouwe consument van pijnstillers, bètablokkers en slaappillen – en ik heb aandelen farma, anders kan ik het niet meer opbrengen.

TumTum Dat is ons voorland?

Sademan Wijds en vervuild ligt het om je heen, een droogmakerij vol zwerfafval en gore petflessen.

Poppe Moet je achter de stal kijken bij het scheiden van de markt!

Sademan Maar de klanten hebben een prei en een rode kool die ze kunnen eten, en jij kunt tevreden je rotzooi opvegen en weg sodemieteren.

Poppe Ik kan het niet zo goed volgen, meneer, wat is het nou, het een of het ander?

TumTum Zijn we eerlijke mensen of zijn we ondernemers?

Sademan We zijn mensen …

TumTum Maak zelf dat je wegkomt, halve zool, met je zogenaamde menselijkheid, dit is de Godvergeten Christelijke kerk niet!

Sademan Voor mij is het te laat, maar voor jullie niet.

Poppe U vergeet mijn navordering, die ik van zijn lang zal zijn leven niet kan betalen.

TumTum Wat mij allemaal overkomt willen jullie niet weten.

Sademan Vertel het toch maar.

TumTum Mijn medewerkers hebben zich vergrepen aan een meisje van vier jaar, ze hebben het mij in mijn schoenen geschoven, ik ben, kort gezegd, alle goodwill kwijt en ik draai hoogstwaarschijnlijk de gevangenis in wegens ontucht met een minderjarige.

Poppe Daar weet u natuurlijk alles van! Waarom is dit haar overkomen? Zeg op, wat weet u hiervan!

Sademan Jullie zijn gemaakt, jullie zijn gebroken. Is het leven zoveel vragen waard?

TumTum U wist het al, vandaar, en u komt vragen om ons medegevoel, nou, wat dacht u, hebben we er nog wat van over misschien?

Sademan Gebruik het voor je zelf, jullie zullen het nodig hebben.

Scène 14

Lerac, Sademan

Lerac Dus Poppe loopt in de Bijstand en spijkert zwart bij op de Ten Kate markt.

Sademan We kunnen hem pakken wanneer we maar willen.

Lerac Laat hem nog maar even, dat-ie het gevoel krijgt, op den duur, dat-ie ermee weg kan komen.

Sademan Een echte fraudeur overkomt het niet.

Lerac Hij is niet hard genoeg.

Sademan Ik heb hier een memo van de advocate van TumTum.

Lerac Vermakelijke zaak.

Sademan Zij schrijft: 'De beschuldiging van sexueel overschrijdend gedrag jegens een minderjarige staat gelijk aan de beschuldiging wegens hekserij en bijgevolg aan een veroordeling.' Toch zonde, ze gaf van die heerlijke kinderpartijtjes.

Lerac Het personeel moet een Verklaring Omtrent Gedrag overleggen, dus het is altijd de baas die de crimineel is.

Sademan Het is een duidelijk signaal aan iedereen die zich wat verbeeldt.

Lerac Alleen ik, ik verbeeld me helemaal niets meer, en daardoor kan ik dit flikken.

Sademan Zelfbewustzijn, een duur gekocht goed.

Lerac Er zijn momenten dat ik het kwijt wil.

Sademan Daar zijn farmika voor, beste Lerac, al was het maar om te slapen.

Lerac Ik val van het ene uiterste in het andere, beste Sademan, want ik kan me als het leeslampje uit is enorm verkneukelen over de ellende waar al die anderen in verkeren, en ik krijg een stijve van mijn eigen inzicht en mijn eigen bankrekening, en het volgende moment ben ik zo eenzaam dat ik baad in mijn tranen, letterlijk baad in mijn tranen.

Sademan Jij moet een leuke vrouw hebben, die behoefte heeft aan die stijve van je, om zwanger te worden – wat maakt het haar uit waar je aan denkt als je moeder aarde ploegt – en die je troost aan haar zachte boezem als je bittere tranen schreit, en dan zie je je kinderen en dan weet je waar je het voor doet.

Lerac En de farmika?

Sademan Ik heb hier de pilletjes die ik zelf wegspoel als het me te veel wordt, en dat is zowat elke dag, ik bedoel, dat is elke dag, want als je eraan begint moet je ermee doorgaan.

Lerac Palliatieve zorg voor de filosoof die zijn eigen heeft opgegeven.

Sademan Er zijn veel filosofen.

Lerac Dan is het vast wel te rationaliseren, als ik daar mijn bekomst niet van had.

Sademan Het andere nadeel is dat je gaat denken dat je heel wat  bent.

Lerac Dat lijkt me heerlijk.

Sademan Het is leuk, maar de werkelijkheid komt terug. Je hoort het achter je, je draait je om en wordt knock out geslagen. Of: je draait je om, ziet niks en je knalt tegen een lantaarnpaal op.

Lerac Klinkt te filosofisch, te weinig rationeel.

Sademan Het is dope, narcotica, farmika.

Lerac Onze ziel is samengesteld uit farmika die wij zelf produceren: endocriene klieren, meneer, die stoffen afgeven die in laboratoria niet zijn na te maken, dus,  waarom zouden we die zaak niet een handje helpen, het wordt ook door mensen gemaakt.

Sademan Ik zou het niet op één lijn willen stellen, want wat de hypofyse, de pijnappelklier en de bijnierschors produceren stuurt onze menselijke functies, en de farmika stuurt ons gedrag, dat er bovendien niet beter van wordt, integendeel, we verdoven onze zintuigen en maken de ziel ongevoelig voor het bestaan van de anderen; en in ons geval gebruiken we het niet om ons te vermaken op een lekker maf dansfeestje.

Lerac Jij denkt te veel.

Sademan Denken kan niet worden vermeden.

Lerac Maar wel verdoofd. Geef mij eens een paar van die pilletjes, alsjeblieft, want ik ben de uitputting nabij.

Sademan Dat moet zeker worden voorkomen, want wat je nu doet, ook daarmee moet je altijd doorgaan, zoals de man in het Kremlin, het Kremlin slechts verlaat met zijn voeten vooruit.